dadi wong jowo wes sak mestine ngerti boso jowo, mbah gugel wae seng ora wong jowo gelem sinau boso jowo. opo kito ora isin?
monggo di apalke sareng-sareng...
KAMUS JAWA-INDONESIA, A-BKatrangan (Keterangan)
(ta) tembunga aran = kata benda
(tg) tembung ganti = kata ganti
(tk) tembung kriya = kata kerja
(tkr) tembung katrangan = kata keadaan
(tpw) tembung panguwuh = kata seru
(tpr) tembung pangarep = kata depan
(tpy) tembung panyambung = kata sambung
(ts) tembung sipat = kata sifat
(tsd) tembung sandhangan = kata sandang
(tw) tembung wilangan = kata bilangan
Aabab (ta) hawa mulut
abang (ts) merah
aba-aba (ta) aba-aba
abar (tk) menguap (zat cair)
abuh (ts) bengkak
abrit ; abrit (ts) merah
abyor (ts) bertebaran memenuhi (mis. bintang bertebaran memenuhi langit)
acung (tk) menunjuk ke atas/ unjuk jari
ada-ada (ta) inisiatif
adang (tk) menanak nasi
adas (ta) nama tanaman
adi (ts) bernilai tinggi; mempunyai kelebihan
adil (ts) adil
adhang (tk) menunggu di tempat yang akan dilewati
adhem (ts) dingin
adhep (tk) hadap
adhi (ta) adik
adoh (tkr) jauh
adol (tk) menjual
adu (tk) adu
adus (tk) mandi
agama (ta) besar; agung
agul-agul (ta) andalan; jagoan
agung (ta) api
agem (tk) pakai
ageman (ta) pakaian
ageng (ts) besar
agni (ta) api
aja (tpw) jangan
ajag (ta) anjing hutan
ajak (ts) ajak
ajang (ta) wadah
ajar (tk) ajar, belajar
ajeg (tkr) tetap
ajeng (tsb) akan
aji (ta) nilai; harga
ajur (ts) hancur
akas (tkr) alon
akas (ts) perai, keras (untuk nasi)
ala (ts) buruk
alangan (ta) halangan
alas (ta) hutan
alem (tk) puji
aleman (ts) manja
alesan (ta) alasan
aling-aling (tk) bersembunyi di balik
alis (ta) alis
alok (tk) berkata
alu (ta) antan
alum (ts) layu
alun-alun (ta) lapangan di tengah kota
alus (ts) halus
aluwung (tpb) lebih baik
ama (ta) hama
aman (ts) aman
amarga (tpy) karena
amargi; amargi (tpy) karena
amba (ts) lebar/luas
ambah (tk) jejak/jelajah/datangi
ambal (tk) ulang
ambar (tk) tersebar (untuk bau harum)
ambeg (ts) berwatak
ambèn (ta) balai-balai
ambèr (tkr) meluap (air)
ambet; ambet (ta) bau
amblas (tk) lenyap seketika
ables (tk) melesak
ambrol (tk) runtuh
ambruk (tk) tumbang/roboh
ambu (ta) bau
ambung (tk) cium
ambus (tk) endus
mbyar (tk) berserakan
ambyuk (tk) menjatuhkan diri
ambyur (tk) mencemplungkan diri ke dalam air
amèk (tk) mencari
amem (ts) melempem
amem (ts) sunyi
amis (ts) anyir
ampas (ta) ampas
ampek (tkr) sulit bernafas; sesak (untuk dada)
ampil; ampil (tk) pinjam
ampak-ampak (ta) kepulan debu
amping-amping (tk) berlindung di balik sesuatu
ampo (ta) nama jajanan terbuat dari tanah jenis tertentu
amrih (tpy) agar, supaya
anak (ta) anak
anda (ta) tangga
andaka (ta) banteng
andika (tg) anda
ancang-ancang (ta) persiapan, mengambil kuda-kuda
ancas (ta) tujuan
ancur (ta) air raksa
ancik (tk) menginjak
ancer-ancer (ta) prakiraan; ancar-ancar
andhap (ta) bagian bawah/rendah
andhang (ta) tangga kayu berkaki empat
andheng-andheng (ta) tahi lalat
andhong (ta) sejenis kereta kuda
andum (tk) berbagi
angen-angen (ta) pemikiran/ingatan
anget (ts) hangat
angga (ta) tubuh
anggak (ts) sombong
anggara (tg) selasa
anggarbini (tk, ts) hamil
anggep (tk) anggap
angger (tsb) asalkan
angger-angger (ta) peraturan
anggur (ta) anggur
anggon (tk) tempat
angin (ta) angin
angin-angin (tk) mencari udara
angkah (ta) maksud
angkara (ta) angkara
angker (ts) angker
angler (tkr) nyenyak
angluh (tkr) dengan penuh rasa tidak berdaya mengahadapi situasi yang ada
angon (tk) mengembala
angop (tk) menguap
angsal (tk) dapat
angslé (ta) nama minuman
angslup (tk) tenggelam
angur (tsb) masih lebih baik
angus (ta) angus
anjlok (tk) turun tiba-tiba
anjok (tpr) tiba di
anèh (ts, tkr) aneh
anèm (ts) muda
anom (ts) muda
antawecana (ta) Penggambaran sinopsis cerita, adegan, tokoh pagelaran wayangyang
disampaikan oleh dalang dengan cara dilagukan
antem (tk) pukul/hantam
anteng (tk,ts) tenang
antop (tk) bersendawa
antuk (tk) dapat
anyang (tk) tawar (harga)
anyang-anyangen (ts) merasa seperti ingin kencing
anyar (ts) baru
anyel (ts) jengkel
anyep (ts) tawar
anyep (ts) dingin (tubuh atau bagian tubuh)
anyes (ts) dingin (benda)
apa (tg) apa
apal (ts)) hafal
apem (ta) apam
apes (tk) sial
apek (ts) bau tidak sedap yang berasal dari barang usang atau kamar yang lama
tertutup
api-api (tk) pura-pura
apik (ts) baik
apu (ta) kapur sirih;
apura (ta) maaf
apus (ta) sejenis bambu
apus (tk) bohong
ara-ara (ta) padang
arah (ta) arah
aran (ta) nama
arang (tkr) jarang
arang-arang (ts) jarang
aren (ta) enau
areng (ta) arang
arep (tsb) hendak
arga (ta) gunung
ari (tg) adik
ari-ari (ta) tali pusat
aris (tkr) lugas
arit (ta) sabit
arsa (tkr) akan ; depan
arta (ta) uang
aruh-aruh (tk) menyapa
arus (ts) anyir
arwah (ta) arwah
asal (ta) asal
asat (ts) habis airnya (untuk sungai, danau, dsb.)
asah (tk) asah
asih (ta) kasih
asin (ts) asin
asrep; asrep (ts) dingin
asma (ta) nama
asmara (ta) asmara
asmarandana (tg) nama metrum macapat
asor (ts) nista
asor (tkr) kalah
asrep; asrep (ts) dingin
asri (ts) menyenangkan untuk dipandang
asta (ta) tangan
asta (tk) bawa
asu (ta) anjing
asung (tk) menghaturkan
asem (ta) asam (buah)
ati (ta) hati
ati-ati (tkr) hati-hati
atis (ts) dingin (untuk hawa, udara)
atos (ts) keras
atur (tk) atur
aturi (tk) beri; persilakan
atus (ts) tidak lagi mengandung air
awak (ta) badan, tubuh
awan (ta, tk) siang
awang (tk) berhitung tanpa alat bantu
awang-awang (ta) langit bebas
awas (ts) tajam (pengelihatan)
awas (tpw) awas
awèh (tk) beri
awèt (ts) tidak cepat rusak
awit (tpy) karena
awis ; awis (tkr) mahal
awis-awis; awis-awis (ts) jarang
awoh (tk) berbuah
awon awon (ts) jelek/buruk
awor (tk, tkt) bercampur dengan
awrat (tk) berat
awu (ta) abu
awur (tk) sebar
awur (tk, tkt) asal-asalan
awut (tk) membuat berantakan
ayahan (ta) kewajiban
ayam; ayam (ta) ayam
ayem (ts) tentram (hati)
ayo (tpw) ayo
ayom (tk) perlindungan
ayu (ts) cantik
aywa (tpw) jangan
Bbab (ta) bab, hal, mengenai
babad (ta) cerita sejarah
babagan (tsb) tentang
babak-bundhas (ts) babak-belur
babal (ta) putik buah nangka
babar (ts) menjadi banyak
babaran (tk) bersalin
babat (ta) bagian dalam usus sapi
babat (tk) tebang
babit (tk) mengayunkan benda dengan menahan ujungnya
babon (ta) induk ayam
babu (ta) perempuan pembantu
babut (ta) permadani
bacem (tk) peram; dimasak dengan bumbu tertentu
bacin (ts) bau bangkai
bacut (tk) lanjut
badan (ta) diri
badhé (tk) tebak
badhé; badhe (tsb) akan
badheg (ts) bau busuk
badhèk (ta) air tapai
badhug (ta) tembok rendah untuk meletakkan sesuatu
bagaskara (ta) matahari
bagus (ts) tampan
bahu (ta) 100 m2
bahu (ta) bahu; tenaga
bahureksa (ta) penguasa
bajang (ts) kerdil
bajing (ta) tupai
bajul (ta) buaya
bakal (ta) bahan pakaian
bakal (tsb) akan
bakar (tk) bakar
bakda (tkr) setelah
bakul (ta) pedagang
balang (tk) lempar
balé (ta) rumah/bangunan
balèn (tk) rujuk
bali (tk) pulang
balung (ta) tulang
banaspati (ta) hantu berbentuk api
bandar (ta) agen besar, cukong
bandar (ta) pelabuhan
bandhul (ta) bandul
banger (ts) bau busuk (misalnya dari air keruh)
banget (tkr) sangat
bangga (tk) meronta
bangir (ts) mancung
bangka (tk) mati (kasar)
bangké (ta) bangkai
bangkèkan (ta) pinggang
bangkèlan (ta) buntalan besar
bangku (ta) bangku
bangsa (ta) bangsa
banda (tk) mengikat kedua tangan ke belakang
bandayuda (tk) berperang
bandan (ta) tawanan
bandha (ta) harta
banon (ta) batu bata
bantah (ta) bantah
bantal (ta) bantal
bantala (ta) tanah
banting (tk) banting
banyak (ts) angsa
banyu (ta) air
bapa (tg) bapa/ayah
bapang (ta) parit/ genangan air
bar (tkr) selesai
barang (ta) barang
barang (ta) pertunjukan kesenian berkeliling
barat (ta) angin
barep (ts) sulung
barès (ts) terus terang
baris (tk) baris
baruna (tg) dewa lautan
barung (ts) besar; utama
baskara (ta) matahari
bata (ta) bata
batang (tk) tebak
bathang (ta) bangkai
bathara (tsd) sebutan untuk dewa
bathari (tsd) sebutan untuk dewi
bathok (ta) tempurung
bathuk (ta) dahi
bathi (ta) keuntungan
batih (ta) keluarga
baut (ts) pintar; trampil
bawa (ta) pembukaan gending
bawang (ta) bawang
bawang lanang (ta) bawang berumbi tunggal
bawèl (ts) nyinyir
bawéra (ts) subur (untuk lahan)
baya (ta) buaya
bayan (ta) petugas keamanan desa
bayar (tk) bayar
bayem (ta) bayam
bayèn (tk) melahirkan
bayi (ta) bayi
bayu (ta) angin
bebana (ta) permintaan sebagai syarat
bebandan (ta) tawanan
bebasan (tsb) seperti; layaknya
bebaya (ta) bahaya
bebayu (ta) otot
bebedhag (tk) berburu
bebucal; bebucal (tk) berhajat besar
bebudhen (ta) kepribadian
bebuwang (tk) berhajat besar
bebed (ta) kain panjang yang dipakai pria
bèbèk (ta) itik
bebrayan (tk) berkeluarga
bebungah (ta) hadiah
bebendhu (ta) hukuman
bedhigasan (ts) tingkahnya tidak karuan; tidak bisa diam
bengkok (ta) tanah yang hak garapnya diberikan kepada lurah sebagai bagian dari
fasilitas jabatan
becik (ts) baik
becus (ts) mampu
béda (ts) berbeda
béda (tk) goda
bedaya (ta) tarian sakral yang menjadi ciri khas keraton
bédhah (ts) terbuka paksa
bedhidhing (ta) udara dingin di musim kemarau
begawan (ta) pendeta
begundhal (ta) kaki-tangan
beja (ts) beruntung
bejat (ts) rusak
béka (tk) meronta
bekasakan (ta) hantu hutan
beksa (ta) tari
beksan (ta) tarian
belang (ta, ts) belang
belèk (tk) iris sepanjang garis tengah
bèlèk (ta) kotoran mata
belik (ta) sumber air
beling (ta) kaca
bena (ta, ts) banjir
bendara (ta) majikan
bendha (ta) nama pohon
bendhé (ta) gong kecil
bendhel (ta) ikatan
bendho (ta) alat pemotong (sejenis celurit)
bendhol (ta) bengkak
bener (tkr) benar
bengawan (ta) sungai
bengep (ts) sembab
bengi (ta) malam
benik (ta) kancing baju
bening (ts) jernih
benjut (ts) menjadi empuk karena tekanan/hantaman
beras (ta) beras
bèrèng (ta) luka di sudut bibir
berèt (ts) tergores
besar (ta) nama bulan dalam kalender jawa
bèsèr (ts) sebentar-sebentar kencing
besèt (ts) sayat
besmi (tk) bakar
besus (ts) pandai; trampil
bethèk (ta) pintu pagar
bekti (ta) bakti
beta (tk) bawa
betah (tkr) betah; enggan pergi
betah; betah (tk) butuh
beton (ta) biji nangka
beya (ta) biaya
binarung (tkr) seiring; diiringi
bingar (ts) ceria
binggel (ta) gelang kaki
bingget (ta) tanda dikulit akbiat jepitan atau lilitan yang ketat
biyèn (tkr) dahulu
blaka (tk) berterus terang
blalak-blalak (ts) membeliak; besar (untuk mata)
blanak (ta) jenis ikan
blatèr (ts) ramah; mudah bergaul
blarak (ta) daun kelapa kering
bledhèg (ta) guntur
bledhèh (tk) terbuka kancingnya (untuk baju)
blèdru (tkr) salah pilih/tertukar karena mirip
bléncong (ta) lampu minyak untuk penerangan dalam pagelaran wayang kulit
bléndrang (ta) sisa masakan bersantan yeng sudah dipanaskan berkali-kali
blereng (ts) tidak nampak jelas; kabur
blesek (tk) membenamkan ke dalam tumpukan
blirik (ts) berbintik kecil (mis. panci, ayam)
bloloken (tkr) silau
blondho (ta) endapan yang dihasilkan dalam pembuatan minyak kelapa
blorok (ts) bulunya berbintik hitam putih (untuk ayam betina)
bluluk (ta) buah kelapa yang masih sebesar telur
bocah (ta) anak
bodho (ts) bodoh
bodong (ts) pusar yang menonjol keluar
boga (ta) pangan
bojo (ta) suami/isteri
bokong (ta) pantat
bokor (ta) mangkuk besar
bolong (ts) berlubang
bolot (ta) daki
bonang (ta) alat musik pukul, bagian dari gamelan
bong (tk) bakar
bong (ta) makam Cina
bong (ta) tukang khitan
borok (ta) luka lama
boyong (tk) pindah
brabak (tk) berubah merah (wajah)
brahala (ta) raksasa sebesar gunung
brahmana (ta) pendeta
brambang (ta) bawang merah
bramantya (ts, ta) marah, kemarahan
brangasn (ts) mudah marah
branta (ta) asmara
brastha (tk) berantas
bréwok (ta) bercambang
brindhil (ts) habis jarena dicabuti
brodhol (ts) terlepas ikatannya
brudhul (tk) keluar berama-ramai/berbarengan
brobos (tk) masuk melalui celah atau kolong
brojol (tk) keluar sebelum waktunya; keluar dari bungkusan
brongkos (tg) nama masakan
brukut (ts) terbungkus rapat
brutu (ta) tunggir ayam
bubar (ts) bubar; selesai
bubul (ta) semacam bisul di telapak kaki
bubur (ta) bubur
bubut (tk) mencabuti
buda (tg) rabu
budeg (ts) tuli
budeng (tg) kera hitam
bujana (ta) hidangan
bujel (ts) tumpul
bulak (ts) pudar warnanya
bulak (ta) daerah terbuka/ padang
bulan (ta) bulan
bumbu (ta) bumbu; rempah-rempah
bumbung (ta) tempat berbentuk pipa besar atau terbuat dari bambu
bumpet (ts) tersumbat
bunder (ts) bundar
bundhas (ts) melecet (cedera)
bundhel (ts) ujungnya membulat
bundhet (ts) diberi ikatan mati pada ujungnya (mis. benang)
bung (ta) rebung
bungah (ts) gembira
bungkem (tk) diam; tidak mau mengatakan apa-apa
bungkik (ts) kerdil
bungkil (ta) ampas minyak kacang
bungkus (ta) bungkus
bungur (tg) nama tanaman
buntel (tk) bungkus
buntet (ts) buntu; tidak berongga
buntil (ta) masakan terbuat dari kelapa muda, ikan teri dan daun keladi sebagai pembungkus
buntu (ts) buntu
buntung (tsa) hilang/patah bagian ujungnya
burek (ts) legap
bureng (ts) tidak jelas terlihat
buri (tkr) belakang
burik (ts) bopeng
buru (tk) kejar
buruh (ta) bekerja untuk orang lain
busana (ta) pakaian
busana (tk) berpakaian
buthak (ts) botak
buthuk (ts) membusuk (untuk ikan)
buwang (tk) buang
buyut (ta) cicit
buyuten (ts) bagian tubuhnya bergerak-gerak tidak terkendali karena ketuaan
Cbersambung...
note : menawa iseh ono seng kurang monggo dipun tambahi.